Z pewnością mało osób wie, że przez centrum Zakopanego, tuż obok Urzędu Miasta przy ul. Kościuszki, biegnie linia krakowskiego południka zerowego – polskiego Greenwich – czyli południka Kopernika. Wczoraj 17 listopada został on uroczyście odsłonięty przez burmistrza Leszka Dorulę, starostę tatrzańskiego Piotra Bąka, Mariusza Meus „Pana Południka”.
Odsłonięciu południka towarzyszyły wykłady „Krakowski Południk Zerowy czyli Południk Kopernika” i „Polskie Greenwich u stóp Giewontu” wygłoszone przez Mariusza Meus „Pana Południka”oraz Janusza Nicewicza. Uczestnicy wydarzenia mogli także zobaczyć wystawę sprzętu geodezyjnego z XX-XXI wieku. Podhalańscy geodeci symbolicznie wytyczyli kontynuację linii krakowskiego południka zerowego na Górnej Równi Krupowej (przy napisie ZAKOPANE).
Jest to jeden z najstarszych na świecie południków zerowych i fundamentalnych: o 500 lat starszy od słynnego południka zerowego w Londynie. Z tego południka korzystał – jako podstawy do obliczeń astronomicznych – sam Mikołaj Kopernik, pisząc swoje słynne dzieło “De revolutionibus orbium coelestium”. Tym samym rewolucja heliocentryczna dokonała się właśnie na tym południku! Przez stulecia wielu uczonych korzystało z południka krakowskiego, jak choćby fizyk Stanisław Pudłowskim (twórca pierwowzoru metra, naturalnej jednostki długości), czy astronom i matematyk Jan Śniadecki (założyciel krakowskiego obserwatorium). Z południka krakowskiego nadawano też słynny sygnał południa, emitowany w Polskim Radiu do 1984 roku. Jest to więc zasłużony dla polskiej nauki południk!
A czym właściwie jest południk? Południki to geodezyjne linie, poprowadzone po powierzchni elipsoidy Ziemi, tworzące łuki o długości 20003931,458 metrów każdy, łączące oba bieguny i wyznaczające kierunek północ–południe. Południki to obiekty geometryczne i jest ich nieskończenie wiele, ale niektóre, nieliczne, są wyjątkowe, bo pełniły ważne funkcje w badaniach astronomicznych i geodezyjnych. Takim południkiem jest np. południk zerowy (od którego liczy się długość geograficzną), dzielący kulę ziemską na dwie półkule – wschodnią
i zachodnią.
Południk krakowski ma współcześnie długość geodezyjną 19°57’21,2367″ E. Jego linia łączy miasta Kraków
i Zakopane – duchową stolicę Polski i stolicę polskich gór. Z okazji 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika w Zakopanem powstał znak krakowskiego południka zerowego – ten symboliczny medalion i środek budynku obserwatorium astronomicznego w Krakowie dzieli dystans dokładnie 85 km 247,5 m i znajduje się on na wysokości 839 metrów nad poziomem morza.
Natomiast 50 lat temu– w 500. rocznicę urodzin – miasto Zakopane także uczciło pamięć o wybitnym astronomie odsłaniając rzeźbę „Orbity” autorstwa Henryka Burzca, która znajduje się w pobliżu wspomnianego medalionu i usytuowana jest niemal dokładnie na południku Kopernika. Nie wiadomo, czy umiejscowienie tej rzeźby pół wieku temu związane było z przebiegiem południka krakowskiego, a być może był to znak od samego Mistrza Mikołaja… Nawiązując do historii, tej dawnej i tej bardziej współczesnej, medalion znaczący krakowski południk zerowy w Zakopanem powstał w pobliżu odrestaurowanej niedawno charakterystycznej rzeźby, wpisanej już w krajobraz Dolnej Równi Krupowej. W ten sposób miejsce to upamiętniać będzie w sposób szczególny zapisaną na kartach historii nauki i historii Polski postać – tego, który wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię.
zakopane.pl
